Hai năm nay, Jang Kều - Phạm Thị Hương Giang đã bắt đầu bước đi mới cho Nhà chống lũ - dự án mà cô gầy dựng lên 7 năm trước. Quỹ Sống đã tiếp nối Nhà chống lũ với khao khát mang đến một sự thay đổi bền vững hơn.
Sống của Jang Kều không chỉ hướng đến sự sống an toàn, bền vững cho con người mà còn là sự sống của cây cối, của cả cộng đồng. Sống xây dựng hệ sinh thái gồm cộng đồng bền vững, con người bền vững và thiên nhiên bền vững.
Từ nhà chống lũ đến trồng rừng
Gặp Jang ở một văn phòng nơi cô đang làm cố vấn thương hiệu cho một nhãn hãng mới đặt chân đến Việt Nam. Dáng cao, mái tóc ngắn xoăn mì, bộ đồ tối giản kiểu menswear (phục trang của nam) và nụ cười rộng ở Jang toát lên một kiểu khí chất nghệ sĩ nhưng mạnh mẽ và thoải mái.
Dự án của Jang cũng luôn mang những cái tên rất lãng mạn: Làng hạnh phúc, Hạnh phúc xanh cho dự án cây xanh đô thị và Forest Symphony (Giao hưởng rừng xanh) với dự án trồng rừng.
"Năm 2016, tôi đi khảo sát ở miền Tây với dự định xây Nhà Chống Lũ khi dự án đã làm hòm hòm tại miền Trung. Tháng 4 miền Tây nắng nóng kinh khủng và mọi người bắt đầu nói miền Tây hạn hán rồi. Hạn mặn không phải câu chuyện của Nhà chống lũ lúc đó nhưng khiến tôi đau đáu.
Câu chuyện lúc đó cũng không khác mấy câu chuyện hiện tại, nhưng hạn mặn năm nay đến sớm hơn rất nhiều và khủng khiếp hơn" - Jang kể về ngọn nguồn dự án đầu tiên của Forest Symphony ở miền Tây.
Tháng 9-2019, sau rất nhiều hoạt động chuẩn bị, 10.000 cây bần đã được trồng ở Cù Lao Dung (Sóc Trăng) với một phần vốn góp của chính quyền địa phương và nguồn quỹ từ hoạt động gây quỹ cộng đồng của Qũy Sống.
"Miền Tây cần phải bắt đầu thích nghi với đời sống hạn mặn, với điều kiện tự nhiên mới của Đồng bằng sông Cửu Long. Phải trồng các loại cây, nuôi những loại con sống được ở nước mặn, trong đó cây bần là một ví dụ" - Jang nói về lý do trồng rừng bần.
Những cánh rừng bần trồng ven sông, biển không chỉ chống sạt lở, chống sụt lún, giảm hiệu ứng nhà kính mà còn tạo quần thể sinh học mà người dân có thể sinh sống, nuôi trồng.
"Cây bần có thể khai thác để làm giấy, quả bần cũng có thể làm thức ăn, rễ cây bần có thể nuôi thủy sản, cắt ra làm nút chai rượu vang. Tôi tin rằng nếu con người luôn giữ tâm thế khiêm nhường với thiên nhiên thì chúng ta luôn có những cách thức để cuộc sống của chúng ta và cả thiên nhiên được bền vững" - Jang chia sẻ.
Kiên trì để nhìn thấy sự thay đổi
"Đồng bằng sông Cửu Long đang đối mặt nhiểu khó khăn, nhưng tôi không muốn làm những thứ ngắn hạn. Chúng tôi có thể chở nước đến, có thể tặng tiền người dân ở vùng hạn mặn, nhưng phải nén bất lực trong lòng để làm việc dài hạn" - Jang chia sẻ về hành trình "trồng cây, xây nhà" ở miền Tây.
Cô bảo việc trồng cây bây giờ vẫn chưa thay đổi được điều gì, nhưng 10-20-30 năm nữa sẽ nhìn thấy tác động. Còn việc xây nhà mất nhiều thời gian nhưng sẽ giúp người dân không bị thủy triều đe dọa trong chừng 50 năm tiếp theo.
"Ở miền Tây khảo sát thì nhiều vô kể, nhưng thuyết phục một năm trời chỉ có hai nhà đồng ý làm. Mình không dám hi sinh nguyên tắc tối thiểu của mình đó là sự chung tay" - Jang chia sẻ.
Nếu theo dõi các dự án Nhà chống lũ, mọi người đều biết dự án chỉ hỗ trợ kỹ thuật và 50% kinh phí, còn lại 50% do hộ dân đóng góp.
"Nếu không có nguyên tắc đó thì không thể đi được lâu dài. Tự người dân và tự cộng đồng mới có thể giải quyết được vấn đề của chính họ. Khi cộng đồng nhận thức được, bắt tay vào giải quyết vấn đề thì hiệu quả sẽ rõ nét hơn nhiều.
Nếu họ chỉ nhận sự giúp đỡ thì họ sẽ bị động, chờ mong, ỷ lại, dần dà sẽ nghĩ giúp đỡ là chuyện đương nhiên. Chúng tôi có thể gây quỹ để xây cả 50 ngôi nhà của dự án Làng hạnh phúc ở miền Tây, nhưng tất cả phải chế ngự sự bất lực để đi đến cùng sự thay đổi" - Jang chia sẻ.
Sự thay đổi đó chính là thay đổi tư thế của người dân về tương lai. Sự kiên nhẫn của Jang và đội ngũ đã được đền đáp. Cô bảo 700 ngôi nhà đã làm ở các vùng miền, "không chỉ nhân sinh quan của người dân thay đổi mà lối sống cũng thay đổi".
Họ rửa chân trước khi vào nhà, trồng rau trái đem ra chợ bán để có thêm thu nhập lo cho con học hành, "không sống cuộc sống được chăng hay chớ nữa".
Nhưng đó vẫn chưa phải là điểm dừng mà Sống mong muốn. Dự án Làng hạnh phúc trước hết là hướng đến cuộc sống an toàn, sau đó là hồi phục các giá trị văn hóa.
"Khi môi trường tự nhiên ngày càng bị hủy hoại, người dân không thể sống được ở làng quê, người dân bán đất, rời làng để lên thành phố hoặc thậm chí sống lay lắt không còn là cuộc sống ở những vùng nông thôn. Cấu trúc làng xóm bị phá vỡ, văn hóa thui chột.
Với việc thành lập quỹ Sống sau 5 năm vận hành Nhà chống lũ, chúng tôi muốn thúc đẩy lối sống bền vững, làm sao con người sống hài hòa với thiên nhiên, gìn giữ thiên nhiên, gìn giữ giá trị văn hóa" - Jang chia sẻ.
Sống còn hướng đến tác động nhận thức của những cộng đồng có tri thức hơn, "những người không khó khăn nhưng cũng đang sống không bền vững". "Họ cũng chính là những người tiêu thụ nhiều nhất, gián tiếp hủy hoại thiên nhiên nhiều nhất. Biết trồng bao nhiêu cây, làm bao nhiêu nhà cho đủ nếu không nâng cao nhận thức của con người" - Jang chiêm nghiệm.
Vũ Thủy | Tuổi trẻ Online | 11/05/2020 | 13:29