Tình trạng đình trệ sản xuất ở các doanh nghiệp thực phẩm, dược phẩm và hoá mỹ phẩm

Hiện nay, tình trạng đình trệ sản xuất xảy ra ở rất nhiều doanh nghiệp thực phẩm, dược phẩm, hoá mỹ phẩm. Đây là một vấn đề nghiêm trọng vì liên quan đến ngành sản xuất các mặt hàng thiết yếu, sử dụng nhiều nhân công, nguyên vật liệu tự nhiên trong nước. Một trong những nguyên nhân chính là sự chậm trễ trong việc đăng ký công bố chất lượng tại Bộ Y tế. Hãy cùng phân tích và tìm hiểu vấn đề này.

Năm 2025, ngành sản xuất thực phẩm, dược phẩm và hóa mỹ phẩm tại Việt Nam đang đối mặt với thách thức kép: một bên là các quy định pháp lý mới nhằm nâng cao an toàn và chất lượng sản phẩm, bên kia là những bê bối tham nhũng nội bộ tại Cục An toàn thực phẩm (ATTP) và Cục Quản lý Dược (QLD) thuộc Bộ Y tế. Những yếu tố này dẫn đến tình trạng chậm trễ nghiêm trọng trong thủ tục đăng ký công bố chất lượng – một bước bắt buộc để doanh nghiệp được phép sản xuất và lưu hành sản phẩm. Theo các nguồn thông tin trực tiếp từ các doanh nghiệp, thời gian xử lý hồ sơ có thể kéo dài từ 3-6 tháng thay vì 30 ngày như quy định, gây gián đoạn chuỗi cung ứng và tăng chi phí vận hành.

1. Các quy định pháp lý mới: Nâng chuẩn nhưng tăng gánh nặng thủ tục

Từ đầu năm 2025, Bộ Y tế đã ban hành và sửa đổi một loạt văn bản pháp lý nhằm hài hòa hóa với các tiêu chuẩn quốc tế (như ASEAN Cosmetic Directive và Codex Alimentarius), đồng thời siết chặt kiểm soát chất lượng để chống hàng giả, hàng kém chất lượng. Các thay đổi chính bao gồm:

• Đối với thực phẩm và thực phẩm chức năng: Nghị định 15/2018/NĐ-CP vẫn là nền tảng, nhưng Thông tư 34/2025/TT-BYT (hiệu lực từ 18/08/2025) bổ sung yêu cầu kiểm nghiệm sản phẩm trong vòng 12 tháng trước khi nộp hồ sơ, đồng thời phân loại rõ ràng giữa “công bố tiêu chuẩn áp dụng” (đơn giản hơn) và “đăng ký bản công bố sản phẩm” (dành cho sản phẩm rủi ro cao như thực phẩm bổ sung). Bộ Y tế đề xuất danh mục cụ thể các thực phẩm phải đăng ký đầy đủ, nhằm ngăn chặn gian lận như ghi nhãn giả mạo nguồn gốc.

• Đối với dược phẩm: Dự thảo Nghị định quản lý dược phẩm (thảo luận tháng 6/2025) yêu cầu hồ sơ CO (Chứng nhận nguồn gốc) hợp lệ cho từng lô hàng, thay vì chỉ cho sản phẩm như Nghị định 98/2021/NĐ-CP. Điều này nhằm chống thuốc giả, nhưng tăng thời gian kiểm tra lên đến 45 ngày.

• Đối với hóa mỹ phẩm: Thông tư 34/2025/TT-BYT sửa đổi Thông tư 06/2011/TT-BYT, quy định mới về Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm (Phụ lục 01-MP), yêu cầu khai báo đầy đủ công thức INCI (danh sách thành phần quốc tế) và nhãn mác thống nhất. Từ 01/01/2026, Luật Quảng cáo sửa đổi (Luật 75/2025/QH15) cấm quảng cáo mỹ phẩm chưa công bố, với hình thức xử phạt nặng hơn (phạt đến 200 triệu đồng).

Những quy định này nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt sau các vụ ngộ độc thực phẩm và mỹ phẩm chứa chì/thủy ngân năm 2024. Tuy nhiên, chúng làm phức tạp hóa hồ sơ (từ 5-10 tài liệu cơ bản lên 15-20 tài liệu), dẫn đến tỷ lệ hồ sơ bị trả lại tăng 30% so với năm trước.

2. Vấn đề hệ thống quản lý chất lượng: Tham nhũng và rối loạn nội bộ

Hệ thống quản lý chất lượng của Bộ Y tế, đặc biệt tại Cục ATTP và Cục QLD, đang bị “lủng củng” do hàng loạt vụ bê bối tham nhũng được phanh phui từ tháng 5/2025. Các vụ việc như:

• Các vụ bắt giữ quan chức: Từ tháng 5 đến tháng 8/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra (C01) đã khởi tố và bắt tạm giam hơn 20 cán bộ cấp cao, tập trung vào tội “Nhận hối lộ” và “Đưa hối lộ”. Nổi bật là:

◦ Tháng 5/2025: Bắt nguyên Cục trưởng ATTP Nguyễn Thanh Phong và 5 cán bộ liên quan, với cáo buộc nhận hối lộ để cấp giấy phép cho thực phẩm kém chất lượng.

◦ Tháng 7/2025: Khởi tố 18 bị can tại Cục ATTP, nhận hơn 75 tỉ đồng để “cấp khống” giấy tờ đăng ký cho doanh nghiệp nhập khẩu thực phẩm và mỹ phẩm. Trong đó, có Lê Hoàng (nguyên Trưởng phòng Quản lý tiêu chuẩn) và các giám đốc công ty dược như Phạm Thị Loan (Công ty Dược phẩm quốc tế Canada Việt Nam).

◦ Tháng 8/2025: Bắt Cục trưởng ATTP đương nhiệm Trần Việt Nga cùng phó cục Trần Thị Thu Liễu, liên quan vòng xoáy hối lộ hàng chục tỉ đồng cho thủ tục công bố chất lượng.

• Tổng cộng, từ tháng 7/2025, đã khởi tố 1.488 bị can về tham nhũng kinh tế, trong đó Bộ Y tế chiếm tỷ lệ cao (khoảng 10%), ảnh hưởng trực tiếp đến quy trình phê duyệt hồ sơ.

• Hậu quả nội bộ: Các vụ việc dẫn đến “đóng băng” tạm thời hệ thống trực tuyến đăng ký (Cổng thông tin quốc gia về đăng ký sản phẩm), với nhiều phòng ban thiếu lãnh đạo, gây tồn đọng hơn 5.000 hồ sơ (tăng 50% so với đầu năm). Bộ Y tế phải cắt giảm thủ tục hành chính (theo kế hoạch tháng 9/2025), nhưng tiến độ chậm do điều tra đang diễn ra. Điều này làm giảm niềm tin của doanh nghiệp và cộng đồng, với dư luận chỉ trích Bộ Y tế là “điểm nóng” của hàng giả, hàng kém chất lượng.

3. Tác động mạnh mẽ đến doanh nghiệp sản xuất trong nước

Các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm, dược phẩm và hóa mỹ phẩm (chiếm khoảng 15% GDP ngành chế biến, với hơn 10.000 cơ sở) đang chịu áp lực kép, dẫn đến gián đoạn sản xuất và mất cơ hội thị trường. Cụ thể:

• Chậm trễ sản xuất và lưu hành: Thời gian chờ công bố chất lượng kéo dài từ 1-3 tháng (thay vì 15-30 ngày), khiến doanh nghiệp không thể xuất xưởng lô hàng mới. Ví dụ, các nhà máy dược phẩm tại TP.HCM báo cáo tồn kho tăng 20%, dẫn đến chi phí lưu kho lên đến 5-10% giá trị sản phẩm. SMEs (chiếm 80% ngành) bị ảnh hưởng nặng nhất, với một số phải tạm dừng sản xuất do hết hạn kiểm nghiệm.

• Tăng chi phí và gánh nặng tài chính: Yêu cầu kiểm nghiệm độc lập (tại lab quốc gia) tốn 50-200 triệu đồng/sản phẩm, cộng với phí hối lộ ngầm (dù không chính thức, nhưng các vụ việc cho thấy thực tế tồn tại). Doanh nghiệp phải thuê tư vấn pháp lý, tăng chi phí vận hành 15-20%. Theo đối thoại tại TP.HCM tháng 9/2025, nhiều doanh nghiệp kêu gọi gỡ vướng về CO lô hàng để tránh quá tải.

• Mất lợi thế cạnh tranh: Trong bối cảnh EVFTA và CPTPP yêu cầu chứng nhận chất lượng cao, chậm trễ làm doanh nghiệp Việt Nam thua kém đối thủ nhập khẩu (như từ Hàn Quốc, EU). Ngành mỹ phẩm chứng kiến đình chỉ thu hồi 20% sản phẩm do không đạt chuẩn (tháng 5/2025), dẫn đến thiệt hại kinh tế ước tính 500 tỉ đồng. Hơn nữa, bê bối tham nhũng làm giảm uy tín, khiến đối tác quốc tế (FDI) do dự đầu tư, dù xu hướng đầu tư vào nhà máy dược-mỹ phẩm giai đoạn 2026-2030 vẫn tăng.

• Rủi ro pháp lý và xã hội: Doanh nghiệp vi phạm (sản xuất chưa công bố) có thể bị phạt 100-500 triệu đồng, thậm chí đình chỉ hoạt động. Sức khỏe cộng đồng bị đe dọa gián tiếp qua sản phẩm kém chất lượng, dẫn đến mất lòng tin người tiêu dùng.

❗️Kết luận: Tình trạng này phản ánh sự chuyển mình của hệ thống quản lý y tế Việt Nam từ “lỏng lẻo” sang “nghiêm ngặt”, nhưng bị cản trở bởi tham nhũng nội bộ, dẫn đến “con dao hai lưỡi” cho doanh nghiệp: bảo vệ chất lượng nhưng kìm hãm tăng trưởng. Dự báo cuối năm 2025, nếu không cải tổ nhanh (như số hóa toàn bộ quy trình và bổ nhiệm lãnh đạo mới), tồn đọng hồ sơ có thể lên 10.000, ảnh hưởng 30% doanh nghiệp ngành. Mà bây giờ đã bước sang tháng 11 rồi, có nghĩa là chỉ còn chưa đầy 2 tháng nữa thôi!!!

🆘 Vấn đề đặt ra: Chính Phủ và các cơ quan quản lý Nhà Nước cần nhìn nhận và có giải pháp giải quyết tình trạng này để cứu nền sản xuất trong nước, đặc biệt ở các ngành thực phẩm, dược phẩm và hoá mỹ phẩm như tôi vừa nêu.